Một số hạn chế của sinh viên kế toán mới ra trường

Một góc nhìn từ doanh nghiệp

Nhân dịp kỷ niệm 20 năm thành lập khoa Kế toán- Kiểm toán trường ĐH KTQD Hà Nội, với mong muốn góp phần đào tạo thế hệ trẻ của đất nước, với góc độ của một người đã tham gia giảng dạy và làm công tác thực tiễn quản lý hơn hai mươi năm trong lĩnh vực kế toán tài chính cho một số công ty, tổ chức đa quốc gia như Ford Việt Nam, Telstra Việt Nam, AIT Việt Nam, tôi xin đóng góp một vài ý kiến liên quan đến những khó khăn chung trong công việc của sinh viên khi ra trường và đề xuất hoàn thiện chương trình đào tạo kế toán-kiểm toán tại các trường đại học khối kinh tế ở Việt Nam.

Các vấn đề liên quan đến môi trường làm việc 

Thực tế sinh viên khi ra trường không có nhiều khó khăn về kiến thức vì kế toán là một nghề có tính logic cao nên thường là không khó khăn lắm khi vận dụng vào thực tế như các chuyên ngành khác như là marketing, nhân sự, bán hàng,… nhưng sinh viên kế toán vẫn thấy khó khăn trong công việc vì sinh viên chưa được trang bị các kiến thức liên quan đến môi trường làm việc hàng ngày tại các công ty.

Hiểu biết đơn giản nhất có thể là việc sử dụng khai thác các phương tiện thiết bị làm việc trong văn phòng như hệ thống mạng LAN cùng với các thiết bị ngoại vi như là máy in, máy photocopy, máy scan, máy chiếu, máy photo, máy hủy tài liệu, vv…đa số các lỗi phổ biến khi sử dụng thiết bị là do người sử dụng chưa qua đào tạo cơ bản. Ngày nay, công cụ và môi trường làm việc của nhân viên không chỉ giới hạn với một cái máy tính mà bao gồm nhiều hệ thống: hệ thống kết nối WAN, hệ thống teleconferencing, hệ thống videoconferencing, hệ thống lư trữ điện tử, hệ thống 5S, hệ thống ISO, hệ thống mã vạch trong quản lý hàng hóa, tài sản, hệ thống thanh toán thẻ điện tử (credit card, debit card), hệ thống điểm bán hàng chuyển tiền điện tử (electronic transfer point of sales-ETPOS), hệ thống thông tin ERP trong quản lý công ty đa quốc gia v.v

Hiểu biết và vận dụng hệ thống văn bản pháp lý 

 Một nhân viên kế toán trẻ có thể làm tốt công việc sổ sách của công ty đúng form mẫu và nộp cho giám đốc và cơ quan thuế đúng thời hạn qui định nhưng chủ doanh nghiệp vẫn có thể bị thiệt hại nếu trong sổ sách báo cáo bao gồm cả các chi phí không hợp lý hợp lệ. 

Tính và kê khai thuế: tính thuế và kê khai thuế là công việc hàng tháng, hàng quí theo qui định nghiêm ngặt của cơ quan quản lý. Chi phí thuế chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng chi phí, vì vậy việc tính toán đúng, đủ tiền thuế phải nộp và nộp đúng hạn là một kỷ luật tài chính cao nhất trong doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp khi chưa thanh tra thuế thì có lãi, sau khi thanh tra thuế thì lỗ ròng vì số thuế do kế toán kê khai không đầy đủ không phải do cố ý mà nhiều khi là do chưa hiểu luật. 

Vì vậy, tôi thiết nghĩ mộ quản lý thuế nên được đưa vào chương trình môn học như là một môn học bắt buộc khi thi tốt nghiệp vào năm cuối trước khi ra trường.

Trình bày thông tin và truyền đạt thông tin 

Đa phần sinh viên mới ra trường thấy lúng túng trong việc thu thập thông tin trong và ngoài phòng kế toán, gặp khó khăn trong thuyết trình, trình bày trước nhóm làm việc, trong các cuộc họp của ban giám đốc, trong việc báo cáo các thông tin tài chính cho các bộ phận khác với nội dung và hình thức trình bày phù hợp. Một giám đốc bán hàng sẽ nhanh chóng nắm được tình hình bán hàng và đưa ra quyết định bán hàng phù hợp nếu anh ta xem một biểu đồ hình bánh cho thấy tỷ trọng của các sản phẩm bằng hình ảnh hơn là một bảng tính excel liệt kê các con số quá chi tiết. Vì lý do thời gian, một CEO mong muốn trong thời gian ngắn nhất có được một báo cáo tài chính dài không quá một trang giấy mà vẫn đày đủ thông tin để ra quyết định. Tôi đề xuất nên đưa nội dung về các phương pháp trình bày, truyền đạt thông tin quản lý, kỹ năng viết thư quản lý, viết báo cáo vào một chương mục của môn lý thuyết kế toán với gócđộ là một hệ thống thông tin, giảm bớt sự khô khan, khó hiểu và nhàm chán của môn học lý thuyết.

Hòa nhập trong môi trường thường xuyên thay đổi

Hiện nay do nhiều lý do khách quan và chủ quan mà phương pháp đào tạo các môn học quản lý nói chung và môn học kế toán-tài chính-kiểm toán nói riêng vẫn là chủ yếu là phương pháp giảng dạy truyền thống, thầy giảng giải, đọc bài, sinh viên ghi chép. Để giúp học sinh có thói quen tiếp cận công việc chủ động tích cực như trong thực tiễn, cần rèn cho SV phương pháp làm việc trong môi trường cạnh tranh cao. Vì vậy, các giờ thảo luận nhóm với sự trợ giúp của giảng viên nên là phương pháp ưu tiên trong quá trình đào tạo.

Về hệ thống bài tập: kế toán-tài chính-kiểm toán là một môn khoa học quản lý sử dụng chủ yếu phương pháp số liệu và đòi hỏi tính thận trọng và chính xác cao. Theo tôi nên sử dụng loại câu hỏi trắc nghiệm đối với các kiến thức cơ bản. Do có phương án lựa chọn, nên tiết kiệm thời gian làm bài do đó có điều kiện mở rộng lượng kiến thức cần kiểm tra. Câu hỏi trắc nghiệm giúp cho sinh viên luyện tập phương pháp tham khảo ý kiến chuyên gia, lựa chọn phương án tối ưu, là những phương pháp hay được sử dụng trong quá trình ra quyết định trong thực tiễn quản lý. 

Kiến thức quản lý tài chính và môi trường vĩ mô 

 Một kế toán giỏi phải biết tham mưu cho giám đốc về cấu trúc vốn đem lại lợi ích kính tế tối ưu cho các cổ đông của công ty, phải là người đầu tiên thổi còi báo động khi công ty đứng trước nguy cơ rủi ro về tài chính như khả năng bị thôn tính trên sàn giao dịch, khả năng thanh toán, tính thanh khoán thấp, giá trị cổ phiếu bị sói mòn do các nguồn vốn đã được sử dụng không hợp lý, hoặc vì các nguyên nhân vĩ mô khác.

Tóm lại, một giám đốc tài chính, một kế toán trưởng giỏi không thể không có những hiểu biết sâu rộng về tài chính cũng như kiểm toán.

Bài viết tham gia Hội thảo Khoa học Quốc gia : Đổi mới đào tạo kế toán-kiểm toán trong các trường đại học khối kinh tế ở Việt Nam.